FENIX

Bij de opening in 1923 was de San Fransiscoloods te Rotterdam met zijn lengte van 360m de grootste op- en overslagloods van de wereld. Nadat in 1948 een brand in het midden van het gebouw de loods definitief in tweeën deelde, herrezen de ondertussen iconische FENIX I en FENIX II. In deze laatste zal de Stichting Droom en Daad het nieuwe FENIX Migratiemuseum onderbrengen.

Ter plaatse van de lobby van het museum zal de Tornado, een dubbele trap met een uitkijkplatform die doorheen het gebouw wervelt en boven het dak uitstijgt, een nieuwe landmark aan de kade worden. Deze Tornado is ontworpen door het Chinese architectenbureau MAD Architects op basis van een schets van Ma Yansong. De keuze voor een Chinese architect is tweeledig. De architectuur van MAD is organisch van vorm en is daarmee een toevoeging aan het vrij hoekige profiel van de skyline van Rotterdam. Anderzijds is het de eerste keer dat een Chinese architect een museumgebouw in Europa realiseert en is er een verwijzing naar het feit dat de wijk Katendrecht, waar het museum gevestigd is, één van de eerste Chinatowns van Europa was.

De constructie bestaat uit 2 omwentelende trappen die oprijzen vanuit de grond en uitmonden in een uitkijkplatform op de top. De trappen brengen verschillende ritmes in de ruimte, waardoor de imposante schaal van de loods wordt doorbroken en er meer menselijke schaal en intieme ruimtes ontstaan. Vervaardigd uit (roestvrij) staal en hout, contrasteren de materialen sterk met het oorspronkelijke beton en staal van de loods, terwijl ze tegelijkertijd bezoekers aanzetten om zich het inschepen op een schip voor te stellen.

Meer dan een renovatie
Doorheen het project is er een schril contrast tussen het statige, betonnen gebouw enerzijds en de organische, stalen Tornado anderzijds. Daar waar het pand gerenoveerd wordt om terug de grandeur van vroeger te laten stralen, wordt voor de Tornado resoluut het tegengestelde betoogd.

Voor beide onderdelen staat echter de eis naar een hoog afwerkingsniveau centraal. Een naadloze overgang tussen de Tornado en het gebouw is daarom cruciaal. Hiertoe zijn er in de beginfase meerdere scans genomen van de bestaande structuur om zodanig de overgangen op de verschillende niveaus goed in kaart te kunnen brengen. Deze scans werden ook als referentie meegenomen in het BIM Model. Ter plaatse van die overgangen dient ten alle tijden de nodige dilataties gerespecteerd te worden zonder dat deze te zichtbaar zijn.

Constructief samenspel
Door de combinatie van een oude betonnen loods en een nieuwe stalen structuur, is er uitzonderlijke aandacht nodig voor de ontkoppelingen. Zo is er een nieuwe stalen tafelconstructie gemaakt (lobbybox), die de Tornado draagt. Op deze staalconstructie wordt een glazen dak voorzien, met dubbel gekromde glaspanelen waarbij de positionering van die panelen gefinetuned is aan de hand van een pointcloud die vastgelegd is op de werf. Doorheen het glasdak zijn 3 openingen voorzien, enerzijds voor de liftkern en anderzijds voor de Tornado die via de 2 cockpits door het dak, via de liftkern, richting het uitkijkplatform gaat. De vele verschillende elementen in de constructie zijn dus gedilateerd, namelijk de bestaande loods, het glasdak, het spaceframe, de liftschacht, de huid rondom in RVS, de deuren,…

Heel veel verschillende partners dus die hun detaillering in één geheel moeten verwerken om alles tot een goed einde te brengen. Hierin heeft het hele BIM proces een belangrijk rol gespeeld. Het zorgde voor een intense samenwerking tussen zowel CSM, de staalconstructeur, EGM architecten, CIG, de RVS-bekledingsleverancier, Woodwave, de houtbekleder, Bosman voor de technieken en ook IFS, de glasconstructeur. Naast deze partners zijn er nog verschillende andere betrokken partijen geweest die stuk voor stuk beroep konden doen op een gedetailleerd BIM-model.

Staalcomplexiteit
Door de vele krommingen in de volledige constructie, de hoge eisen op esthetisch en constructief vlak én het samenkomen van verschillende disciplines in 1 staalstructuur is de complexiteit van het project groot. De combinatie van Grasshopper – Tekla was een cruciaal gegeven om het model op te bouwen maar ook om het haalbaar te maken voor productie. Met behulp van Grasshopper is er bijgevolg ook een algoritme ontwikkeld om een 3D-zeeg te induceren zodat de uiteindelijke vervormingen op de werf geminimaliseerd konden worden. Ook de controle van eventuele afwijkingen na het monteren werden aan de hand van inmetingen in Grasshopper gecontroleerd.

De staalconstructie van de wenteltrap bestaat uit een combinatie van plaatwerk, buizen en kokers. Het volledige spaceframe bevat maar liefst 2100 lopende meter gekromde buizen. Het glasdak bestaat dan weer uit gekromde buizen, met wanddiktes van 16 en 20mm. Voor de liftkern hebben de hoofdkolommen een diameter van 508mm, en bij het platform zijn er plaatdiktes tot 100mm dik gebruikt.

Om de impact op de omwonenden van het pand tot een minimum te beperken, is er steeds geopteerd om zo groot mogelijke onderdelen naar de bouwplaats te vervoeren. Dit resulteert bovendien in minder vrachten wat ook ecologisch de meest voor de hand liggende keuze is. Verder is getracht waar mogelijk ook het transport over water uit te voeren. Zo is bijvoorbeeld de liftkern en delen van het platform over het water naar de bouwplaats getransporteerd.

Niet enkel voor het modelleren van de constructie was het een hele opgave, ook het monteren bracht moeilijkheden met zich mee. Doordat er zoveel bochten en krommingen aanwezig zijn, was het onmogelijk om dit weer te geven op een 2D plan. Daarom is er gekozen om te werken met een tablet en verschillende modellen via Trimble Connect om het monteren mogelijk te maken. Op die manier zijn er ook vele papieren plannen uitgespaard.

Kortom, de complexe integratie van oud en nieuw in het FENIX-project vereist een zorgvuldige coördinatie tussen diverse partners. Dankzij intensieve samenwerking en geavanceerde technologieën waaronder BIM, zijn we in staat geweest om de uitdagingen van dit project aan te gaan en een iconisch resultaat te leveren. De Tornado, met zijn gedurfde ontwerp en innovatieve materialen, zal niet alleen dienen als een nieuwe blikvanger op de kade, maar ook als een symbool van de succesvolle samenwerking tussen creativiteit, vakmanschap en technologie.